اراضی ملی و نحوه تشخیص آنها
اگر بخواهیم به زبان ساده مفهوم اراضی ملی را بیان کنیم، باید گفت این اراضی به سازمان منابع طبیعی، سازمان محیط زیست و دولت تعلق پیدا می‌کند. اراضی ملی می‌توانند خارج شهرها باشند و یا داخل آنها قرار بگیرند.
تا به حال پرونده‌های بسیاری با موضوعیت ملی بودن یا نبودن یک زمین در بخش‌های مختلف کشور گشوده شده است. تعداد زیادی از زمین‌هایی که به اسناد متعلق به افراد بوده است، پس از اثبات ملی بودن از تعلق و مالکیت آنها خارج شده و به دولت یا سازمان جنگلداری تعلق گرفته است.
اراضی ملی چیست؟
اراضی ملی که بیرون از محدوده شهری قرار گرفته باشند، متعلق به اداره منابع طبیعی هستند و آن‌هایی که داخل محدوده شهری واقع شده اند، به سازمان مسکن و شهرسازی وابسته می‌گردد. زمین‌هایی که هنوز بدون دخالت انسان فرم ابتدایی و طبیعی خود را حفظ کرده‌اند، در شمار زمین‌های ملی قرار می‌گیرند. اما به محض آنکه روی زمینی فعالیت‌های کشاورزی و غیره صورت گرفته باشد، به آن زمین در اصطلاح زمین احیا شده گفته می‌شود. توجه داشته باشید که طبق مصوبه‌ی سال 1341 (قانون ملی شدن جنگل‌های کشور)، سابقه‌ی احیا زمین ملاک تشخیص است و سند مالکیت بدون احیا فاقد اعتبار خواهد بود. به این معنا که اگر پیش از تاریخ تصویب قانون ملی شدن جنگل‌ها، زمینی احیا شده باشد در شمار اراضی ملی قرار نخواهد گرفت.
زمانی که زمینی پس از تشخیص و طی مراحل در شمار اراضی ملی قرار بگیرد، این انتقاد طبق قانون آگهی خواهد شد و مدت زمانی به عنوان مهلت اعتراض برای شخص ثالث در نظر گرفته می‌شود.
تشخیص ملی بودن اراضی
لازم به ذکر است که تشخیص ملی بودن اراضی تنها به وسیله‌ی کمیسیون ماده 56 منابع طبیعی امکان پذیر است. در صورتی که زمینی طبق این ماده کمیسیون در شمار اراضی ملی دانسته شود، آن ملک یا زمین از اختیار فرد خارج شده و جزء املاک دولتی قرار می‌گیرد.
برای اعتراض به این رای می‌بایست به کمیسیون ماده واحده مستقر در اداره منابع طبیعی رجوع کرد و در صورتی که در این مرحله اختلاف حل نشود، دادگستری به عنوان محل اختلاف نهایی شناخته شده و اصلح خواهد بود. کارشناسان رسمی دادگستری صلاحیت تشخیص زمین‌های ملی از زمین‌های احیا شده را دارند، اما شاخصه‌هایی وجود دارد که با اتکا بر آنها می‌توانید به تشخیص میان این دو بپردازید.
نحوه پس گرفتن زمین کشاورزی از منابع طبیعی :
این موضوع را همیشه در نظر داشته باشید که در بحث ملی شدن زمین های کشاورزی، ملاک اسناد موجود در دهه ۳۰ و ۴۰ شمسی است. در این بین بهترین سند، عکس هوایی و نقشه هوایی زمین های کشاورزی سال های 30 به بعد است.
اما تصاویر هوایی و نقشه ها چه کمکی برای پس گرفتن زمین کشاورزی از منابع طبیعی می کنند؟
در دهه ۳۰ و ۴۰ از مناطق مختلف تصاویر گوناگونی برداشت شده که عمده آن ها پوششی سال ۳۴ و ۳۵ و پوششی سال ۴۴ تا ۴۹ هستند که از سراسر ایران برداشت شده است. تصاویر پوششی دهه ۴۰ به منظور همین مبحث منابع ملی برداشت شده است. پس یکی از شرایط گرفتن زمین از منابع طبیعی همانطور که بالا اشاره شد تهیه عکس و نقشه های هوایی است. بعد از تهیه این نقشه ها باید کارشناس رسمی دادگستری دارای صلاحیت و کارشناس تفسیر عکس هوایی ، تصاویر و نقشه های مربوطه را تفسیر نماید. لازم به ذکر است تفسیر باید با استفاده از استریوسکوپ انجام شود. در تشخیص کارشناس دادگستری اگر آثاری از تصرفات بعد از جانمایی ملک روی عکس هوایی به نظریه کارشناس دیده شود زمین کشاورزی از منابع طبیعی خارج است و برای آن سند مالکیت صادر می شود.
اما این آثار چه می باشند:
در کل این آثار باید وجود بشر و تغییرات حاصل از آن را ثابت نماید که در ادامه به آن می پردازیم.
1-زراعت به صورت دایر در محدوده مورد نظر به تشخیص کارشناس.
۲– آثار زراعت و کشاورزی: در این مورد ممکن است تصویر مربوط به فصل پاییز و زمستان باشد یا دوران آئیش زمین باشد که آثار آن مشخص است.
۳- آثار از وجود بنا در محدوده: این بنا میتواند از هر نوع باشد؛میتواند خانه ،طویله، آلونک و یا هر بنای دیگری باشد.
۴-آثار راه عبوری در محدوده مورد نظر
۵-وجود نهر آب یا انشعابات آبیاری در محدوده
۶-وجود قنات و رشته قنات در محدوده موزد نطر یا نزدیک به آن
۷-وجود درختان و باغ در تصاویر مربوطه
۸-وجود درختان تنومند و قدیمی در وضع موجود و…
موارد بالا دلایلی جهت اثبات منابع طبیعی نبودن زمین است که توسط کارشناس ارائه می گردد.
